Hausner Artur Walenty (1869–1941), polityk socjalistyczny w Galicji. Syn Karola, dzierżawcy dóbr, i Franciszki z Bochenków. Ur. 11 XI we wsi Kończyce w pow. niskim. Gimnazjum ukończył w Krakowie, a we Lwowie rozpoczął studia na politechnice. Już w gimnazjum kierował tajną organizacją samokształceniową, a z przybyciem do Lwowa wszedł w środowisko działaczy socjalistycznych, gdzie zetknął się z I. Daszyńskim i uległ jego wpływowi, tak że potem przez długie lata starał się go naśladować, zwłaszcza jako mówca. W obawie przed aresztowaniem wyjechał do Zurychu, gdzie skończył studia jako inżynier lądowy. Po powrocie do Lwowa otworzył biuro inżynierskie, a ponadto objął posadę w Wydziale Krajowym. W pierwszych latach XX w. współdziałał w akcji zmierzającej do uprzemysłowienia Galicji i wydał broszurę Odrodzenie Galicji a drogi wodne (Kr. 1911). Najważniejsza jednak jego działalność była związana z Polską Partią Socjal-Demokratyczną (PPSD) i ruchem zawodowym robotniczym na terenie Lwowa i Galicji wschodniej, zwłaszcza w Zagłębiu Naftowym, gdzie organizował szereg strajków, należąc, obok Hudeca i Diamanda, do uznanych przywódców socjalistycznych tego terenu. W r. 1905 wyjechał konspiracyjnie do Warszawy, gdzie brał przez kilka miesięcy udział w agitacji. Imał się też publicystyki i dziennikarstwa. W r. 1914 został z ramienia PPSD członkiem Naczelnego Komitetu Narodowego (NKN), który go w listopadzie t. r. wydelegował wraz z dr Feliksem Młynarskim do Stanów Zjedn. A. P. Za fałszywym paszportem udał się przez Szwajcarię i Genuę do Nowego Jorku. W Stanach przebywał z górą pół roku, prowadząc żywą agitację za orientacją austrofilską; odbył ponad pół setki wieców w kilkudziesięciu miejscowościach i przyczynił się do założenia około 200 Komitetów Obrony Narodowej, organizacji popierającej orientację Piłsudskiego. Wydał też kilka broszur, z tego jedną w j. angielskim. Atakował w nich osobiście Paderewskiego, po powrocie zaś do kraju ogłosił broszurę opisującą działania na terenie amerykańskim (Emigracja polska w Ameryce w ciągu obecnej wojny, Kr. 1916). Wstąpił do Legionów Polskich do kompanii saperów. Równocześnie kontynuował swą pracę polityczną, m. in. odegrał pewną rolę jako zwolennik wstąpienia posłów socjalistycznych do wiedeńskiego Koła Polskiego w r. 1916. Po kryzysie przysięgowym w r. 1917 ukrywał się w Warszawie, ale aresztowany przez władze niemieckie, odesłany został do Galicji celem wcielenia do armii austriackiej. Potrafił się jednak od służby wojskowej uchylić pod pretekstem choroby. Przybył do Lwowa tuż po zawarciu pokoju brzeskiego, brał udział w organizowaniu manifestacji protestacyjnych, i sam przemawiał na wiecu przed gmachem sejmu. Rozpoczął wydawanie tygodnika „Głos Robotniczy” ostro atakującego Niemców. W czasie wypadków we Lwowie w listopadzie 1918 r. brał udział w organizowaniu władz cywilnych. Potem wszedł do Tymczasowego Komitetu Rządzącego obejmując resort kolei i dróg. W styczniu 1919 r. został wybrany z jednego z okręgów lwowskich (na miejsce zmarłego J. Hudeca) posłem do sejmu ustawodawczego, gdzie brał czynny udział w wielu komisjach o charakterze gospodarczym i technicznym. Współdziałał m. in. w opracowaniu ustawy wodnej. W czerwcu 1920 r. przez krótki czas był podsekretarzem w Min. Robót Publicznych. W r. 1922 został ponownie wybrany z miasta Lwowa do sejmu, gdzie również był czynny w pracach komisji i był jednym z twórców ustawy o rozbudowie miast. Sprawami miejskimi interesował się bowiem stale i przez wiele lat zasiadał w Radzie Miejskiej Lwowa oraz należał, jako delegat tego miasta, do Związku Miast Polskich. Wprawdzie w r. 1928 nie uzyskał mandatu we Lwowie, ale wszedł do sejmu z listy państwowej PPS. W r. 1919 założył „Dziennik Ludowy”, organ PPS we Lwowie, którego był naczelnym redaktorem aż do jego zlikwidowania w r. 1934.

Do końca dwudziestolecia działał jako publicysta, był czynnym działaczem partyjnym w PPS i był członkiem jej Rady Naczelnej. W r. 1919 ożenił się z malarką i powieściopisarką, Marią z Grekowiczów, która w swej powieści „Zielone okiennice”, wydanej w r. 1928, dała wyidealizowany portret swego męża w postaci Nordena. W r. 1939 aresztowany przez NKWD we Lwowie, zmarł 16 IX 1941 w Woroneżu.

Poza wymienionymi w tekście, zasługują na uwagę następujące ważniejsze broszury H-a: Ani moskiewska, ani pruska, ani austriacka, ani turecka, tylko polska orientacja (1915), The independence of Poland as a problem of Policy for the Culture and the Democracy of Europę and of the World (1915), Listopad 1918 w dziesiątą rocznicę, (1928), Gospodarka kolejowa w świetle dyskusji sejmowej (1930).

Kto był kim w Drugiej RP?; Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; – Dziesięciolecie Polski Odrodzonej. Księga Pamiątkowa, Kr. 1928; Dzwonkowski W., Mościcki H., Parlament Rzpltej Pol. 1919–27, W. 1928; Rzepeccy T. i W., Sejm i Senat 1922–7, P. 1923 s. 309; – Diamand H., Pamiętniki, 1932; – Informacje Michaliny Grekowicz-Hausnerowej.

Henryk Wereszycki